Handelingen van Petrus en de Twaalf Apostelen

De Handelingen van Petrus en de Twaalf Apostelen is een christelijk, apocrief geschrift, dat in een Koptische vertaling onderdeel was van de vondst van de Nag Hammadigeschriften in 1945. Er moet een oorspronkelijk Griekse tekst zijn geweest, maar daar is nooit iets van gevonden. Het grootste deel van de bij Nag Hammadi gevonden handschriften behoort tot de gnostische literatuur. In de Handelingen van Petrus en de Twaalf Apostelen ontbreekt ieder gnostisch thema en element.

In de tekst wisselt de verteller van het verhaal meerdere malen van eerste persoon meervoud naar eerste persoon enkelvoud en terug en er zijn ook passages waarbij de derde persoon gehanteerd wordt. Er zijn in de tekst duidelijk tegenstrijdigheden aanwezig. Op het vakgebied is er dan ook de opvatting, dat de basistekst uit de tweede eeuw moet dateren en er daarna nogal wat toevoegingen moeten zijn gedaan. De eindredactie van de tekst zou van begin vierde eeuw dateren.

Het bestaan van deze tekst was tot 1945 volstrekt onbekend. Er is nergens in vroegchristelijke of latere literatuur ooit een verwijzing naar deze tekst aangetroffen. Er zijn in de tekst nauwelijks passages die verwijzen naar of ontleend kunnen worden aan het Nieuwe Testament. Dit heeft tot beschouwingen geleid in welk omgeving de tekst zou kunnen zijn ontstaan.

In de tekst is een Lithargoël, die feitelijk Jezus is en onder meer de rol heeft van een geneesheer die zielen geneest. In een Koptische tekst uit de zevende eeuw, De kroning van de aartsengel Gabriel wordt Litharkuel genoemd als een van de vijf aartsengelen. In die tekst wordt hij voorgesteld als Ik ben Litharkuel en ik draag een beurs met medicijnen, die de medicijnen van het Leven zijn. Ik genees alle zielen . In een Koptische kerk uit de zevende eeuw in Faras op de grens van het huidige Egypte en de Soedan is een fresco aanwezig van de aartsengel Gabriel met een inscriptie die begint met De Heer Jezus en Litharkuel. De vraag is of deze twee bronnen beïnvloed zijn door de tekst van Handelingen van Petrus en de Twaalf Apostelen of dat zij onafhankelijk van dat werk staan. In het laatste geval zou Lithargoël oorspronkelijk de naam van een joodse engel kunnen zijn, die de taak had voor zieken te zorgen.